Coraz więcej ludzi boryka się z problemami psychicznymi o różnorodnym charakterze. Zaburzenia psychiczne mogą dotyczyć każdej grupy wiekowej czy społecznej. Czy te nieubłagane statystyki wynikają jedynie z większej świadomości społecznej, prowadzącej do łatwiejszego dostrzegania problemów ze zdrowiem psychicznym i braku obaw przed wizytą u specjalisty?
A może dbałość o zdrowie i medycyna, która stale się rozwija i dostarcza coraz szerszej wiedzy o człowieku, umożliwia trafniejsze postawienie diagnozy? I wreszcie – czy współczesny, stresujący styl życia jest bezpośrednio skorelowany z większą częstością odnotowanych zaburzeń psychicznych?
Czy choroby psychiczne są dziedziczne?
Rozwój chorób psychicznych to bardzo złożone zjawisko, u podłoża którego leżą liczne czynniki genetyczne i środowiskowe. Do niedawna przeceniano rolę dziedziczenia schorzeń psychicznych, obecnie zaś panuje teoria, iż uwarunkowania genetyczne są jedynie predyspozycją do rozwinięcia się pewnych cech czy zaburzeń. Kluczowy jest natomiast wpływ środowiska społeczno – kulturowego.
Psychikę człowieka kształtują bowiem liczne wydarzenia z życia, mniej lub bardziej gwałtowne, które na drodze nagłego lub przewlekłego stresu mogą generować stany lękowe, bezsenność, skłonność do obsesji czy nerwicy.
W licznych badaniach stwierdzono co prawda większą zachorowalność na określone choroby, np. schizofrenię, w rodzinie osób chorych. Jednak bez wątpienia genetyka nie ma nad nami aż tak bezwzględnej władzy. Liczy się zatem to, czego doświadczamy w całym swoim życiu.
Czynniki środowiskowe u podstaw chorób psychicznych
Zdrowie i medycyna coraz częściej omawiane są w kontekście stylu życia i wpływu stresu na organizm. U podstaw złego samopoczucia zarówno fizycznego, jak i psychicznego leży stres – zarówno ten nagły i krótkotrwały, jak i chroniczny.
Czas trwania oddziaływania stresu na człowieka oraz jego natężenie, a także osobnicze predyspozycje danej osoby na działanie stresu, determinują ostateczną reakcję ludzkiej psychiki na traumę. Skrajnym przypadkiem jest tzw. zespół stresu pourazowego, który towarzyszyć może osobom doświadczającym wypadków samochodowych, czyjejś śmierci lub stanu zagrożenia życia.
Nadpobudliwość i nerwowość, bezsenność, zachowania kompulsywno – obsesyjne, koszmary senne to prosta droga do zaburzeń psychicznych. Stąd konieczność objęcia każdej osoby doświadczającej silnego stresu opieką psychologa czy psychiatry.
Inne czynniki zewnętrzne mogące prowadzić do choroby psychicznej to różnego typu konflikty interpersonalne, niezaspokojenie potrzeb jednostki, izolacja, odrzucenie, brak aprobaty społecznej i akceptacji, patologiczne zachowania rodziców, nieprzychylna atmosfera w szkole, wpływy grupy rówieśniczej i koleżeńskiej. Najnowszym zagrożeniem są powszechnie dostępne dopalacze, generujące m. in. stany psychotyczne.
Czynniki biologiczne
Kolejną grupą czynników determinujących zdrowie psychiczne człowieka są czynniki biologiczne, czyli odmienności w funkcjonowaniu mózgu i przekaźnictwie nerwowym. Przykładem może być nadprodukcja dopaminy, która zwiększa wrażliwość na bodźce zewnętrzne, np. dźwięki i zapachy, prowadząc do halucynacji i urojeń.
Powszechnie znany jest także związek pomiędzy urazami określonych obszarów mózgu a drastyczną zmianą zachowań i zaburzeniem równowagi psychicznej. Ostatnio mowa jest także o wpływie życia płodowego, narażenia na infekcje czy stan zdrowia matki w czasie ciąży na kondycję psychiczną dziecka, nie tylko we wczesnych latach życia, ale także w latach późniejszych.