Kiedy należy unikać leków przeciwzapalnych?

Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne to popularne środki, z których wiele dostępnych jest bez recepty. Są stosowane w często występujących dolegliwościach, takich jak bóle różnego pochodzenia, gorączka czy miejscowe stany zapalne. Jednak jak każde leki, mogą one wywołać działania niepożądane i z tego powodu w niektórych sytuacjach są przeciwwskazane. Kto powinien unikać stosowania leków przeciwzapalnych?

Jak działają niesteroidowe leki przeciwzapalne?

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) to preparaty ograniczające powstawanie i rozwój stanu zapalnego oraz towarzyszących mu objawów, m.in. bólu, podwyższenia temperatury czy obrzęku. Należą do nich np.:

• ibuprofen,
• ketoprofen,
• deksketoprofen,
• meloksykam,
• diklofenak.

NLPZ hamują aktywność grupy enzymów – cyklooksygenaz, które odpowiadają za produkcję prostaglandyn. Związki te pełnią w organizmie różne funkcje, a jedną z nich jest rozwój stanu zapalnego. Oprócz tego prostaglandyny odgrywają ochronną rolę m.in. w:

• kontroli wydzielania kwasu solnego w żołądku,
• regulacji procesów krzepliwości krwi,
• utrzymaniu prawidłowego napięcia mięśni macicy,
• kontroli wydzielania sodu przez nerki^[1].

Najczęstsze działania niepożądane NLPZ

Zahamowanie syntezy prostaglandyn wypływa na wszystkie procesy, w których biorą one udział. Stąd wynikają możliwe działania niepożądane NLPZ, do których należą:

• podrażnienie i potencjalne uszkodzenie żołądka, np. nadżerki, owrzodzenia czy krwawienie do światła przewodu pokarmowego,
• wzrost ciśnienia tętniczego krwi,
• większe ryzyko udaru mózgu czy zawału serca,
• uszkodzenie nerek.

Które NLPZ mają dobry profil bezpieczeństwa?

Chociaż wszystkie niesteroidowe leki przeciwzapalne mają podobny mechanizm działania, drobne różnice w budowie poszczególnych preparatów zmieniają nieco ich właściwości. Przykładowo deksketoprofen to przedstawiciel NLPZ o dobrym profilu bezpieczeństwa. Wynika on m.in. z krótkiego obwodowego okresu półtrwania tego leku, który wynosi 1,65 godziny. To oznacza, że po tym czasie we krwi pozostaje połowa zastosowanej dawki. Dzięki temu deksketoprofen nie hamuje produkcji prostaglandyn o działaniu ochronnym na długi czas, co przekłada się na niewielkie ryzyko działań niepożądanych obejmujących żołądek, nerki czy układ sercowo-naczyniowy.

Warto wspomnieć, że działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne deksketoprofenu utrzymuje się znacznie dłużej niż wspomniany wcześniej okres półtrwania. Substancja ta bardzo łatwo przenika przez błony komórkowe i trafia do ośrodkowego układu nerwowego. To tam wywołuje ona efekt przeciwbólowy, który może utrzymywać się nawet do 8. godzin^[2].

W jakich schorzeniach NLPZ są przeciwwskazane?

Ryzyko działań niepożądanych NLPZ rośnie w określonych schorzeniach oraz podczas przyjmowania niektórych leków. Leki te nie są wskazane w przypadku:

• poważnych chorób przewodu pokarmowego, np. wrzodów trawiennych,
• zaburzeń krzepnięcia krwi,
• ciężkiej niewydolności nerek lub wątroby,
• ciąży i karmienia piersią,
• chorób układu sercowo-naczyniowego, np. niewydolność serca,
• stosowania np. leków przeciwzakrzepowych, niektórych antydepresantów,
• reakcji alergicznych na NLPZ.

Ryzyko wystąpienia działań niepożądanych rośnie wraz ze wzrostem dawki stosowanego leku oraz długością terapii. Dlatego okazjonalne zażycie tabletki przeciwbólowej nie powinno wywrzeć negatywnego wpływu nawet u osób z grup ryzyka. Mimo wszystko w przypadku chorób przewlekłych przyjmowanie leków przeciwzapalnych zawsze warto skonsultować z lekarzem lub farmaceutą.

^[1] Tuszyński P. K. (red.), Ból z perspektywy farmaceuty, Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków 2019.

^[2] Woroń, J. (2020). Dlaczego w bólu ostrym należy rozważyć zastosowanie deksketoprofenu? Forum Medycyny Rodzinnej, 14(2): 51-56.